Wilsonbekwaamheid zo zit dat

Wie een rechtshandeling wil uitvoeren – een huis (ver)kopen, een testament opstellen – moet wilsbekwaam zijn. Wilsbekwaamheid houdt in dat iemand in staat is om zelf dit soort beslissingen te nemen én de gevolgen ervan te overzien. De wet gaat ervan uit dat er sprake is van wilsbekwaamheid, tenzij het tegendeel is bewezen. Dat lijkt simpel, maar is het niet altijd.

De wet schrijft voor dat een notaris altijd moet vaststellen of de persoon die zaken komt regelen wilsbekwaam is. Gewoonlijk zal een cliënt zich daar niet bewust van zijn. Dat wordt anders als de notaris vermoedt dat er sprake is van een cliënt die iets niet helemaal begrijpt of vergeetachtig is. Bij twijfel kan de notaris de cliënt bijvoorbeeld vragen om in eigen woorden te vertellen wat er geregeld moet worden en hoe. Geeft de reactie van de cliënt reden tot twijfel over diens wilsbekwaamheid, dan kan de notaris besluiten een tweede gesprek te organiseren met een andere notaris.

Medische verklaring

Blijft de twijfel, dan zal de notaris de cliënt toestemming vragen om een gespecialiseerde arts te raadplegen zodat die zich een oordeel kan vormen. Deze arts – een andere dan de huisarts of behandelend arts - doet een onderzoek en stuurt de notaris een medische verklaring omtrent de wilsbekwaamheid van diens cliënt. Oordeelt de arts dat de persoon wilsbekwaam is, dan is er geen probleem. Luidt het oordeel van de gespecialiseerde arts dat er sprake is van wilsonbekwaamheid dan kan deze cliënt geen rechtshandelingen meer verrichten zoals een testament laten opmaken of wijzigen. 

Tijdelijke wilsonbekwaamheid

Wilsonbekwaamheid wordt, zoals hiervoor beschreven, vastgesteld door een gespecialiseerde arts. Er kan echter ook sprake zijn van tijdelijke wilsonbekwaamheid. Wie onder narcose gaat, in coma ligt of bewusteloos raakt, is op dat moment niet in staat beslissingen te nemen en de gevolgen daarvan te overzien. Met andere woorden, die persoon is – gewoonlijk tijdelijk - wilsonbekwaam.

Voor medici, verpleegkundigen en andere behandelaars kan dit een probleem opleveren, want uiteraard kan zich ook nu een situatie voordoen waarin beslissingen moeten worden genomen. Dan biedt de aanwezigheid van een medisch gevolmachtigde van de patiënt uitkomst.

Let tijdig vast wat ú wilt

Wilt u zeker zijn dat u te allen tijde zoveel mogelijk zelf de regie houdt, leg uw wensen dan tijdig vast en wijs een gevolmachtigde aan die zo nodig in uw plaats beslissingen mag nemen. Stel een levenstestament op waarin u uw eigen wensen zo duidelijk mogelijk omschrijft en waarin u een gevolmachtigde aanwijst.

Tot slot: beginnende dementie hoeft geen beletsel te zijn om tijdig een (levens)testament op te stellen en een gevolmachtigde aan te wijzen, mits de notaris – of de geraadpleegde arts - constateert dat de persoon in kwestie op het moment van opstellen en ondertekenen nog wilsbekwaam is.